Szanowne Koleżanki, Szanowni Koledzy,
w ostatnich miesiącach staliśmy się świadkami ogromnego przyspieszenia w rozwoju sztucznej inteligencji („AI”). W imieniu
Zarządu ZAiKS-u i Grupy ds. AI chciałbym
poinformować Was o tym, jak władze Stowarzyszenia pracują nad zapewnieniem
poszanowania praw autorów w kontekście
tej nowej formy eksploatacji.
Doskonale znamy korzyści i ryzyko związane z generatywną sztuczną inteligencją,
które dotyczą nie tylko twórców i artystów,
ale też odbiorców naszej twórczości. Obawy wynikają z braku przejrzystości platform,
które zostały bez naszej zgody „nakarmione”
muzyką, dziełami plastycznymi, książkami
i filmami.
Sztuczna inteligencja oferuje twórcom fantastyczne możliwości i w zawrotnym tempie
staje się powszechnym narzędziem wspomagającym ludzką kreatywność. Jednocześnie pojawiły się obawy dotyczące ochrony
ludzkiej twórczości i obecnego nieautoryzowanego wykorzystywania na szeroką skalę chronionego repertuaru do „szkolenia”
Stanowisko
ZAiKS-u w kwestii
sztucznej inteligencji
platform AI bez jakiejkolwiek formy rekompensaty dla twórców. Naszym obowiązkiem
jest bronić praw członków Stowarzyszenia,
opowiadać się za jasnymi zasadami gry
i zapewnić ich przestrzeganie przez wszystkie strony.
Głos twórców staje się coraz bardziej słyszalny. Pracujemy nad tym, aby dostosować
istniejące przepisy do nowej rzeczywistości.
13 marca 2024 Parlament Europejski formalnie przyjął unijne rozporządzenie o sztucznej
inteligencji („AI Act”) zdecydowaną większością głosów. Niemalże z każdym miesiącem
obserwujemy jednak niezwykle szybki rozwój modeli generatywnej sztucznej inteligencji i poznajemy zagrożenia, jakie mogą
one stwarzać dla twórców przy braku odpowiednich środków kontrolnych.
Zagrożenia te obejmują w szczególności:
- wykorzystywanie przez firmy zajmujące
się sztuczną inteligencją ogromnej liczby dzieł chronionych prawem autorskim
do programowania swoich modeli, bez
zgody i rekompensaty na rzecz właścicieli praw, - tworzenie przez sztuczną inteligencję tworów, które naśladują lub powielają dzieła
chronione prawem autorskim, co nie tylko
zagraża źródłom wynagrodzeń twórców,
ale także przyszłości dziedzictwa kulturowego ludzkości i ludzkiej kreatywności, - całkowity brak przejrzystości ze strony
firm zajmujących się sztuczną inteligencją, co powoduje, że twórcy nie mają
informacji, czy firmy te wykorzystały ich
twórczość bez pozwolenia.
To wszystko stwarza poważne ryzyko dla
twórców. Z chwilą dokonania (często nielegalnej) eksploatacji ogromnych zbiorów
utworów, generatywne modele AI mogą
generować dowolnie wiele „wytworów”, które będą konkurować z oryginalnymi, ludzkimi dziełami. To jest nieuczciwa konkurencja
i działanie na rzecz erozji polskiej kultury.
Dlatego po przeprowadzeniu serii konsultacji i badań opracowaliśmy listę rekomendacji dotyczących regulacji rynku
kreatywnego.
Eksploracja tekstów i danych (TDM)
Rozwój i funkcjonowanie AI opierają się
na technikach uczenia maszynowego,
które nierzadko wiążą się z eksploatacją
chronionej prawem autorskim twórczości
ludzkiej. Chcemy, aby twórcy mogli dokonywać skutecznego zastrzeżenia (opt-out)
uniemożliwiającego korzystanie z ich dzieł
bez licencji lub innej formy zapłaty. Chcemy, żeby twórcy mogli zlecić organizacjom
zbiorowego zarządu zarządzanie wyłączeniami bez konieczności prowadzenia samodzielnie nierównych negocjacji z platformami cyfrowymi.
Prawo autorskie
Sprzeciwiamy się przyznaniu wytworom
generatywnego AI jakiejkolwiek ochrony
zbliżonej do ochrony prawnoautorskiej lub
ochrony wynikającej z praw pokrewnych.
Zależy nam, aby uregulować rynek, a nawet
ułatwić działalność licencyjną tworów AI,
jednak nie kosztem wspierania konkurencji wobec twórców.
Licencjonowanie wytworów AI
Brak możliwości objęcia wytworów AI zakresem ochrony prawnoautorskiej oznacza,
że nie podlegają one również licencjonowaniu na zasadach przewidzianych przez
prawo autorskie.
Rejestracja utworów zawierających
wytwory AI
Rejestracji podlega wyłącznie utwór
stworzony przez człowieka, stanowiący
wyraz jego wysiłku intelektualnego i kreatywnego oraz będący wynikiem jego
twórczych wyborów. Jeśli twórca korzystał
z funkcjonalności AI jako narzędzia wspierającego proces twórczy, które pozostawia swobodę wyborów i możliwość decydowania o ostatecznym kształcie utworu
(AI-assisted works), taki utwór nadal podlegać może rejestracji na dotychczasowych
zasadach. Ale jeśli np. tekst piosenki został
w całości wytworzony przez narzędzie generatywnej AI, takiej jak Chat GPT, to wytwór ten nie będzie chroniony przez ZAiKS.
Opracowaliśmy założenia procesu rejestracji utworów z wytworem generatywnej AI, który zamierzamy wdrożyć w życie
do końca czerwca 2024 r.
AI Act i postulaty zmian w prawie
Postulaty polityczne związane z rozporządzeniem AI Act i jego implementacją w polskim prawie: - dostawcy narzędzi AI muszą wprowadzić transparentność na etapie uczenia
systemu (jakie dane są wykorzystywane) oraz na etapie publikacji (informacja
o tym, co jest efektem działania AI, a co
jest dziełem ludzkim), - powyższe obowiązki muszą dotyczyć
wszystkich dostawców, których usługi
są dostępne w Polsce, - jeśli usługa AI wykorzystała utwory
chronione, jej operatorzy mają obowiązek uzyskania licencji od podmiotów
uprawnionych, - konieczna jest regulacja wyjątków
i ograniczeń prawa autorskiego. Koncerny technologiczne nie mogą korzystać
z przywilejów świata nauki czy edukacji
w celu bezpłatnego wykorzystania pracy twórców do tworzenia komercyjnych
produktów, - gdyby wprowadzenie obowiązku licencjonowania okazało się niemożliwe, konieczne jest ustanowienie obowiązku
wypłaty rekompensaty zidentyfikowanym uprawnionym, na których utworach i przedmiotach praw pokrewnych
były programowane narzędzia AI, - promocja ludzkiej twórczości – postulujemy stworzenie mechanizmów
ochronnych, takich jak obowiązkowe
kwoty utworów w programach nadawców czy serwisów internetowych, dostęp do finansowania produkcji filmowych wyłącznie w wypadku korzystania
w możliwie największym udziale z pracy
twórców, a nie zastępowania ich pracy
wytworami AI.
Nie będzie przesadą stwierdzenie, że
w ostatnim czasie temat sztucznej inteligencji dominuje w rozmowach, które
prowadzimy z naszymi partnerami i politykami. Współpracujemy także z naszymi odpowiednikami w kraju i na całym
świecie, aby mieć pewność, że głos twórców jest słyszalny. Jesteśmy w ścisłym
dialogu z organizacjami zrzeszającymi
twórców, w tym CISAC, GESAC, CIAM czy
ECSA, bierzemy udział w tworzeniu regulacji dotyczących sztucznej inteligencji.
Naszym celem jest ustanowienie jasnych ram prawnych, które rozwieją wszelkie wątpliwości i wyeliminują możliwość
systematycznego wykorzystywania dzieł
twórców przez platformy AI bez uczciwego wynagrodzenia. Zarząd Stowarzyszenia jest przekonany, że przy odpowiedniej
legislacji możliwe będzie licencjonowanie
firm zajmujących się sztuczną inteligencją.
Podobnie jak miało to miejsce w przeszłości, gdy ZAiKS i inne organizacje zbiorowego zarządzania podejmowały działania
na rzecz uprawnionych w kontekście pojawienia się innowacyjnych wtedy technologii, takich jak radio czy streaming.
ZAiKS jest gotowy wziąć udział w opracowaniu takiego systemu licencjonowania
sztucznej inteligencji.
Powszechnie wiadomo, że firmy technologiczne i powiązane z nimi organizacje lobbingowe będą naciskać na korzystne dla
nich zmiany w prawie autorskim. Ten nacisk jest zwalczany przez organizacje twórców na całym świecie. Jednakże zdajemy
sobie sprawę, że całkowity zakaz dostępu
AI do utworów mógłby zahamować rozwój
zarówno nauki, jak i twórczości, utrudniając
korzystanie z dorobku ludzkości. Naszym
celem nie jest blokowanie rozwoju sztucznej inteligencji. Wręcz przeciwnie, zdajemy
sobie sprawę z ogromnego potencjału AI
jako kreatywnego narzędzia dla twórców.
Domagamy się jedynie ustanowienia trwałej i etycznej równowagi pomiędzy aspiracjami podmiotów działających w branży AI
a prawami uprawnionych, na których twórczości te aspiracje bazują.
Zarząd Stowarzyszenia uważa, że przy
odpowiednich zabezpieczeniach i odpowiednich ramach praw autorskich sztuczna inteligencja może wspierać i zwiększać
ludzki potencjał twórczy w przemyśle kreatywnym. Chcemy jednak, żeby politycy
pamiętali, iż prawo autorskie jest jednym
z niewielu dostępnych instrumentów monetyzacji procesu twórczego. Nie ma żadnego uzasadnienia dla tego, by systemy AI
czerpały pełne korzyści z pracy twórców
bez pozwolenia i bez zapewnienia im jakiegokolwiek wynagrodzenia.
Przewiduje się, że sztuczna inteligencja
będzie generować ogromne przychody dla
platform technologicznych. Chcę Państwa
zapewnić, że Zarząd ZAiKS-u będzie ciężko
pracować, aby zapewnić twórcom udział
w tych przychodach.
W imieniu Zarządu Stowarzyszenia
Autorów ZAiKS oraz Grupy ds. AI
Miłosz Bembinow
Dodaj komentarz